Kacewie: WIELKOKACKI SPORT

Uprawianie sportu jest podstawową formą spędzania czasu wolnego. Wielkokacanie trudnią się nim już od przeszło stu lat, kiedy to zaczęły powstawać pierwsze obiekty i stowarzyszenia sportowe. Także i dzisiaj na Wielkim Kacku oraz na Karwinach istnieją ośrodki treningowe i kluby sportowe, a także obiekty umożliwiające uprawianie sportu. Niestety, stan większości boisk można określić jako niezadowalający. Brakuje też obiektu, na którym przeprowadzać można by było oficjalne zawody sportowe, choć w przeszłości istniał tu np. niewielki stadion, który był świadkiem ligowych rozgrywek piłkarskich. Poniższe opracowanie składa się z dwóch części. W pierwszej omówiono historię i stan obecny klubów i szkółek sportowych działających na terenie Wielkiego Kacka, natomiast w drugiej skupiono się na historii oraz współczesności boisk i innych obiektów sportowych. Przy powstawaniu opracowania korzystano z literatury przedmiotu oraz przeprowadzono obszerne badania własne. Tekst wzbogacono zdjęciami współczesnych boisk oraz mapą boisk.

KLUBY I OŚRODKI TRENINGOWE

Pierwsze organizacje sportowe w Wielkim Kacku powstały w latach 20-tych XX wieku. Już w 1923 roku przy Towarzystwie Śpiewu Kościelnego Dzwon zorganizowana została sekcja sportowa, w której trenowano takie dyscypliny jak lekkoatletyka i tenis stołowy. W 1925 roku powstało Stowarzyszenie Strzelców. Zgodnie z nazwą prowadziło ono sekcję strzelecką. Zawody organizowano już od samego początku istnienia, a po 1930 roku uruchomiono nowoczesną strzelnicę położoną wzdłuż nowej linii kolejowej między szosą a dworcem PKP. Siedziba klubu mieściła się w starym dworcu. W 1937 roku na trzech wzgórzach obecnego osiedla Bernardowo powstało szybowisko. Liga Obrony Powietrznej Państwa udostępniała trzy szybowce w celach szkoleniowych. Zgodnie z ówczesną modą rozwijała się też piłka nożna. W Wielkim Kacku działał klub Orlę Wielki Kack. Niestety, niewiele o nim wiadomo, poza tym iż w sezonie 1938/1939 występował w lidze na najniższym szczeblu rozgrywek – w C-klasie. W 1939 roku po agresji niemieckiej wszystkie organizacje sportowe zlikwidowano, a wielu członków Stowarzyszenia Strzelców zamordowano. Po 1945 roku wznowiono działalność sportową. Ponownie uprawiano szybownictwo, tym razem pod opieką harcerstwa. Jednak w 1949 roku zlikwidowano harcerstwo, a co za tym idzie także szybowisko. W latach 1945-1950 piłkę nożną trenowano przy Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży. Od 1947 roku sportową sekcję reaktywowało Towarzystwo Śpiewu Kościelnego Dzwon. Również i tu trenowano piłkę nożną oraz, tak jak przed wojną, tenis stołowy i lekkoatletykę. Organizowano zawody w biegach długodystansowych (od kapliczki przy skrzyżowaniu ul. Chwaszczyńskiej z ul. Źródło Marii do kapliczki przy Źródle Marii) i młodzieżowych wzdłuż ul. Starodworcowej. W 1951 roku, zgodnie z odgórnymi wytycznymi, organizację sportu przejął wielkokacki oddział Ludowych Zespołów Sportowych – czyli zrzeszenia wiejskich klubów sportowych. LZS Orkan Wielki Kack uruchomił następujące sekcje: szermierkę, tenis stołowy, piłkę nożną, boks oraz łucznictwo. O sekcji bokserskiej i szermierce nic nie wiadomo. Jeśli chodzi o tenis stołowy, to sekcja wkrótce została zlikwidowana, ale reaktywowano ją jeszcze w latach 1968-1970, a zespół występował wtedy w A-klasie mieszanej. W piłkę nożną początkowo grano tylko rekreacyjnie. Dopiero w 1965 roku założono drużynę występującą na poziomie ligowym. Orkan Wielki Kack zadebiutował w tym roku w regionalnej C-klasie. Wkrótce awansował poziom wyżej, a w 1970 roku uzyskał awans do A-klasy. Wtedy to patronat nad klubem objęło Gdyńskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego. Zespół zmienił nazwę na Budowlani Gdynia Wielki Kack. W 1972 roku, po latach sukcesów, nagle pojawiły się poważne problemy. Boisko w wykopie przestało istnieć ponieważ rozpoczęto w tym miejscu budowę obwodnicy. Piłkarze planowali przenieść się na boisko przy szkole nr 20, jednak ówczesnej dyrekcji szkoły zabrakło dobrej woli i zabronili trenowania na ich obiekcie. W związku z tym drużyna została rozwiązana. W ten sposób zwykłą decyzją urzędniczą ligowa piłka nożna na zawsze zniknęła z wielkokackich boisk. Najwięcej szczęścia i sukcesów miała natomiast sekcja łucznictwa. W 1951 roku LZS Orkan Wielki Kack korzystający z boiska w wykopie zadebiutował w rozgrywkach III ligi. Już w 1965 roku zarówno sekcja damska i męska awansowały do I ligi. W 1972 roku zlikwidowano boisko i rozwiązano LZS w Wielki Kacku. Sekcję przejęło Wojewódzkie Zjednoczenie PGR Gdańsk, a klub zmienił nazwę na WLKS Neptun Gdynia Wielki Kack (Wojewódzki Ludowy Klub Sportowy). W przeciwieństwie do piłkarzy, łucznikom udało się przekonać dyrekcję szkoły do korzystania ze szkolnego boiska. Zespół na przestrzeni lat występował tu w rozgrywkach I i II ligi. W 1975 roku rozwiązano wojewódzki klub i zawiązano nowy jednosekcyjny klub w Wielkim Kacku wracając do macierzystej nazwy dokonując jedynie kosmetycznych zmian – drużyna zaczęła występować pod szyldem ŁLKS Orkan Gdynia (Łuczniczy Ludowy Klub Sportowy). W 1986 roku pojawiły się problemy finansowe i lokalowe. Ówczesna dyrekcja szkoły straciła zainteresowanie łucznictwem i odmówiono dalszej możliwości korzystania ze szkolnych obiektów. Klub zlikwidowano, ale sekcję łuczniczą przejął gdyński klub KS Tęcza Gdynia. Łucznicy rozpoczęli treningi w nowym miejscu (obecnie teren Tesco). Przez cały okres istnienia wielkokackiej sekcji łucznicy i łuczniczki zdobywali wiele medali indywidualnych w najróżniejszych kategoriach wiekowych. Niestety, w 1991 roku drużynę ostatecznie zlikwidowano przerywając ciągłość historii wielkokackiego zawodowego sportu. Na początku lat 90-tych w Wielkim Kacku po raz pierwszy zaczęto trenować sporty walki. W 1991 roku przy SP nr 42 powstał oddział klubu Karate Klub Gdynia, który rok później przeniósł się do SP nr 46. W kolejnych latach powstały następne kluby – w 2001 r. klub judo UKS Viking Gdynia przy SP nr 46, w 2003r. klub karate Gokken Gdynia przy SP nr 42, a w 2014 r. klub judo Dragon Gdynia przy SP nr 20. Treningi wschodnich sztuk walki w pawilonie przy ul. Gałczyńskiego rozpoczęły także szkółki WHKD (2006 r.) oraz Aikido Ikeda (2010 r.). Wszystkie te szkoły sportów walk działają do dzisiaj. W 1997 roku przy SP nr 42 powstał klub piłki ręcznej UKS Kar-Do (nazwa pochodzi od dzielnic Karwiny i Dąbrowa), w którym trenowały dzieci i młodzież. W sezonie 2011/2012 wystawiono seniorską drużynę pod nazwą Kar-Do Spójnia Gdynia do gry w męskiej II lidze. Po zaledwie roku gry zespół awansował do I ligi i przeniesiony został do hali GOSiRu w Gdyni Redłowie. Dzisiaj szczypiorniści występują na boiskach ekstraklasy pod szyldem Arka Gdynia, a swoje domowe mecze rozgrywają w Gdyni Arenie. Warto jednak pamiętać, że historia drużyny rozpoczęła się w 2011 roku na Karwinach. Sekcje młodzieżowe trenowały na Karwinach do roku 2013, po czym klub UKS Kar-Do został zlikwidowany. Po otwarciu pływalni na Karwinach przy SP nr 42 w 2002 roku swój oddział otworzył tu klub pływacki Delfin Gdynia biorący udział w wielu oficjalnych zawodach. Rozpoczął on także prowadzenie szkółki. W dalszych latach zorganizowały się kolejne szkółki: Pływaczek, Aquastars, Aquaswim, Sweet Swim, Alfa i Kuźnia. Wszystkie działają do dnia dzisiejszego. W 2003 roku otwarto korty tenisowe przy SP nr 20, a wraz z nim powstała szkółka tenisa pod obecną nazwą Gdyńska Akademia Tenisowa. W 2004 roku u stóp lisiej góry powstała stajnia Tara (od 2014 roku pod nazwą Nara) ze szkółką jeździecką. W 2007 roku przy ul. Małe Karwiny założony został klub taneczny Jowita FitDance. Klub działa do dzisiaj przy ul. Staffa, a jego zawodniczki osiągają sukcesy w ogólnopolskich zawodach. Moda na taniec miała odzwierciedlenie w kolejno otwieranych szkółkach tanecznych – Alex przy ul. Chwaszczyńskiej (2007-2008), Let’s Dance przy ul. Lipowej (2010-2014) oraz istniejących do dzisiaj Step by Step przy SP nr 42 (od 2004r.) i Rock The Pole (od 2014r.). W 2012 roku przy SP nr 42 założono działającą do dzisiaj dziecięcą formację taneczną Impulsik. W 2009 roku przy SP nr 42 powstał młodzieżowy klub koszykarski Sharks Gdynia. Od 2011 występuje w oficjalnych męskich juniorskich rozgrywkach ligowych. W następnych latach przy klubie założono także szkoleniowe sekcje cheerleaderingu oraz siatkarską. W 2018 roku przy ul. Źródło Marii powstała pierwsza od czasów przedwojnia strzelnica, a wraz z nią działalność rozpoczął zawodowy klub sportowy Tarcza Gdynia.

Na terenie Wielkiego Kacka i Karwin rozgrywane są także amatorskie zawody sportowe. Są to głównie leśne wyścigi rowerowe oraz dziecięce i młodzieżowe biegi. Sporadycznie organizowane są turnieje piłkarskie (np. liga dzielnic południowych w latach 2007-2011), czy też turnieje koszykówki (w latach 2012-2014 na Fikakowie). Ciekawostką był zorganizowany w 2004 roku na Fikakowie turniej unihokeja.

OBIEKTY SPORTOWE

W dwudziestoleciu międzywojennym w Wielkim Kacku działało kilka obiektów sportowych. Pełnowymiarowe boisko piłkarskie powstało ok. 1930 roku w wykopie po budowie linii kolejowej w miejscu dzisiejszego przecięcia obwodnicy i torów kolejowych. Place sportowe zorganizowane były również przy ul. Starodworcowej oraz przy dawnym budynku szkoły. Przyszkolne boisko istniało do 1935 roku, kiedy to na jego terenie wybudowano ul. Chwaszczyńską. Oprócz tego w latach 1930-1939 działała strzelnica przy ul. Nowodworcowej, a w latach 1937-1949 szybowisko na terenie Wzgórza Bernadowo. W 1951 roku przy boisku w wykopie zainstalowano stanowiska łucznicze. Po 1954 r. zbudowano boisko piłkarskie i koszykarskie przy obecnej szkole nr 20. W 1972 r. w związku z budową obwodnicy, zlikwidowano boisko piłkarskie ze stanowiskami łuczniczymi w wykopie. W międzyczasie zniknął też plac sportowy przy ul. Starodworcowej. Jedyne obiekty sportowe znajdowały się więc na terenie SP nr 20, gdzie oprócz piłki nożnej i koszykówki, od 1972 do 1986 roku uprawiać można też było łucznictwo.

Znaczące zmiany przyniosła budowa osiedla Karwiny. Na początku lat 80-tych powstawać zaczęły nowe obiekty. W 1983 roku na Karwinach III zorganizowano piaskowe boisko piłkarskie i piaskowo-trawiaste koszykarskie przy ul. Porazińskiej. Pod koniec lat 90-tych powstało tu jeszcze jedno boisko do koszykówki w trawie. Kompleks istniał do 2005 roku, kiedy to w atmosferze skandalu władze miasta zezwoliły na budowę w tym miejscu nowych bloków (mimo wcześniejszych przedwyborczych obietnic zachowania funkcji rekreacyjnych placu). Pozostało jedynie pojedyncze stanowisko do gry w koszykówki na trawie (obecnie zarośnięte) – pozostałość po nowszym boisku do koszykówki. W 1986 roku powstał kompleks boisk przy nowej szkole podstawowej nr 42 składający się dużego piaskowego boiska piłkarskiego, małego asfaltowego boiska piłkarskiego, trzech asfaltowych boisk do koszykówki i pustego asfaltowego boiska. W 2001 roku zlikwidowano małe puste boisko asfaltowe przeznaczając teren pod budowę basenu, a w 2016 roku zlikwidowano jedno boisko do koszykówki i urządzono tu plac zabaw. Pozostałe boiska funkcjonują do dzisiaj. W 1999 roku zmodernizowano asfaltowe boisko do piłki nożnej, a w 2018 roku jedno z boisk do koszykówki wyposażając je w nawierzchnię tartanową. Duże boisko piłkarskie i drugie koszykarskie funkcjonują bez większych zmian (wymieniono jedynie bramki i zasiano trawę na boisku piłkarskim w 2015 r. oraz wymieniono kosze na boisku koszykarskim). Na przełomie lat 80-tych i 90-tych założono kilka piaskowych boisk do piłki nożnej: średniej wielkości przy OPEC-u przy ul. Buraczanej (w 2004 roku całkowicie je odnowiono), małe przy ul. Buraczanej wzdłuż ulicy (ok. 2000 roku zlikwidowano jedną bramkę, a 10 lat później całe boisko), duże przy ul. Zapolskiej w miejscu obecnej przychodni (istniało do 1999 roku) oraz małe przy cmentarzu przy ul. Korzennej (powstało w 1990 roku, a 10 lat później nieco je odnowiono zmieniając położenie o 90 stopni i instalując piłkochwyty). Powstawały też kiepskiej jakości boiska do koszykówki: niefunkcjonalne piaskowo-trawiaste przy ul. Tatarczanej (w niezmienionej formie działa do dzisiaj) oraz pojedyncze stanowiska przy ul. Buraczanej (na płytach chodnikowych, istnieje do dzisiaj), ul. Nałkowskiej (trawiaste, nie istnieje od 2015r.) i ul. Gałczyńskiego (asfaltowe na parkingu, nie istnieje od 2012r.). W 1992 roku otwarto szkołę podstawową nr 46. Wraz z nią powstały dwa osobne asfaltowe boiska do koszykówki i siatkówki (około 2000 r. na boisku do siatkówki zainstalowano także kosze z obu stron - ze względu na założoną na stałe siatkę na środku boiska traktować je należy jako dwa osobne pojedyncze stanowiska) oraz żużlowe boisko piłkarskie (efekt sabotażu projektanta?). Ze względu na niefunkcjonalną kontuzjogenną i brudzącą nawierzchnię, a więc brak możliwości bezpiecznego uprawiania sportu przez wiele lat (1998-2015) boisko piłkarskie pozbawione było bramek. Przez ten czas teren szczęśliwie zarósł trawą i obecnie żużel nie stanowi już tak dużego utrudnienia jak dawniej. Zdecydowano się więc na instalację nowych bramek. Boiska asfaltowe funkcjonują bez zmian (wymieniono jedynie kosze). W połowie lat 90-tych na wzgórzu Jasińskich Chojny uruchomiono piaszczyste boisko do koszykówki (od 2010 roku zmieniono nawierzchnię na bardziej przyjazną kostkę Bauma), a następnie piaszczyste boisko do siatkówki. Działają one do dzisiaj i posiadają status najnowszych boisk na Karwinach. Warto też pamiętać, że oprócz boisk oficjalnych powstawały również boiska piłkarskie budowane metodą gospodarczą (co ciekawe, żadne z nich dzisiaj już nie funkcjonuje) – małe na wzgórzu Jasińskich Chojny (do ok. 2004 r.), duże w lesie przy obwodnicy (2003-2008 r), małe przy ul. Wiczlińskiej (do 2005 r.) oraz pojedyncza bramka przy ul. Nałkowskiej (do ok. 2005 r.) W drugiej połowie lat 90-tych pierwsze boiska zaczęły powstawać na Fikakowie. Piaszczysto-trawiaste boisko do koszykówki powstało przy ul. Myśliwskiej i istniało do ok. 2005 roku (obecnie nieużytek). W 1997 roku działało wybudowane przez mieszkańców prowizoryczne boisko piłkarskie przy ul. Górniczej przy lesie. Po jego likwidacji przez zarządcę lasu, kolejne prowizoryczne boisko powstało w 1998 roku przy ul. Górniczej za kaplicą. Funkcjonowało do ok. 2005 roku (obecnie parking). W 2004 roku zbudowano pierwsze i jak dotąd jedyne profesjonalne boisko na Fikakowie - asfaltowe do piłki nożnej i koszykówki przy ul. Gryfa Pomorskiego. Jedno boisko dla dwóch dyscyplin nie sprzyja komfortowemu uprawianiu sportu, mimo to w 2017 roku asfalt zastąpiono tartanem. Inwestycje sportowe nie ominęły też starej części Wielkiego Kacka , choć przeprowadzono je dopiero w bieżącym wieku. Na początku nowego stulecia na terenie parafii św. Wawrzyńca powstało asfaltowe boisko do koszykówki, które działało do 2007r (obecnie plac festynowy). W tym samym czasie mieszkańcy postawili też jedną bramkę piłkarską przy ul Źródło Marii za obwodnicą, która zarośnięta chaszczami stoi do dzisiaj. Między 2002 a 2006 roku przy ul. Radosnej istniały trzy prowizoryczne boiska do piłki nożnej zbudowane metodą gospodarczą. W 2007 roku zastąpiono je najnowszym obiektem na Wielkim Kacku – współdzielonym boiskiem do piłki nożnej i koszykówki o nawierzchni syntetycznej oraz puste małe asfaltowe ze ścianką. Stanowiska do koszykówki i piłki nożnej znajdujące się na jednym boisku oraz śliska nawierzchnia nie sprzyjają dobrym warunkom uprawiania sportu mimo nowoczesnego charakteru placu. W 2013 roku zmodernizowano boisko koszykarskie przy SP nr 20 (asfalt zastąpiony został tartanem), a w 2016 roku odnowiono nieco przyszkolne boisko piłkarskie dzieląc je na dwa – mniejsze i większe.

W 1986 roku przy SP nr 42 powstało kilka obiektów pozwalających na uprawianie lekkiej atletyki: bieżnia, stanowisko do skoku w dal oraz stanowisko do pchnięcia kulą. Obiekty lekkoatletyczne powstały też przy założonej w 1992 roku SP nr 46 – zorganizowano tu stanowisko do skoku w dal oraz stanowisko do pchnięcia kulą. W 2002 roku przy okazji budowy basenu zlikwidowano bieżnię przy SP nr 42. W 2015 roku przy obu szkołach zmodernizowano stanowiska do skoku w dal stosując nawierzchnię tartanową. Obydwa stanowiska do pchnięcia kulą, nieużywane od wielu lat, zarosły dziką roślinnością. W 2018 roku ostatecznie zlikwidowano stanowisko przy SP nr 46.

W latach 90-tych na Karwinach zainstalowano dwa pierwsze stoły pingpongowe - przy ul. Iwaszkiewicza i Tatarczanej. Na początku XXI wieku postawiono kilka kolejnych - przy ul. Porazińskiej, przy ul. Baczyńskiego, przy ul. Nałkowskiej, przy ul. Buraczanej w dwóch różnych miejscach oraz drugi przy ul. Tatarczanej. Kilka lat później postawiono stół nowej generacji przy ul. Brzechwy, a w 2018r. taki sam przy ul. Porazińskiej obok nowowybudowanego osiedla w lesie. Większość stołów stoi do dzisiaj. Usunięto tylko dwa - przy ul. Porazińskiej (w 2006 r. w związku z postawieniem płotu przed stołem przez zarządcę sąsiadującego osiedla wybudowanego w miejscu boiska) oraz przy ul. Iwaszkiewicza w 2015 r. Co ciekawe, wszystkie stoły znajdują się po stronie Karwin.

W latach 90-tych powstały też miejsca budowania tężyzny fizycznej – drążki przy SP nr 46 (1992) oraz drążki przy ul. Nałkowskiej. W 2016 roku zlikwidowano te pierwsze, ale wtedy też zainstalowano nowoczesne drabinki Street Workout przy SP nr 20. W 2013 roku przy ul. Nałkowskiej otwarto pierwszą siłownię na świeżym powietrzu. W kolejnych latach powstały nowe siłownie – przy ul. Tuwima (2014), przy ul. Gryfa Pomorskiego (2014), przy ul. Stolemów (2014), przy ul. Kruczkowskiego (2016), przy ul. Podleśnej (2017) oraz przy ul. Porazińskiej (2018).

Na przestrzeni lat powstawały też bardziej specjalistyczne obiekty sportowe. W latach 1986-1991 na terenie obecnego Tesco działał ośrodek łuczniczy. W 1986 r. przy SP nr 42, a w 1992 r. przy SP nr 46 powstały hale sportowe. W 2002 roku przy SP nr 42 otwarto pływalnię (kosztem małego asfaltowego boiska i bieżni). W 2003 roku przy SP nr 20 powstały korty tenisowe - dwa kryte i jeden odkryty. W 2004 roku przy ul. Ornej uruchomiono została stadnina koni, a w 2018 r. przy ul. Źródło Marii strzelnica sportowa. Obiekty te działają do dzisiaj. Możliwość skorzystania z nich istnieje tylko za określoną opłatą.

Począwszy od lat 90-tych rozrastała się przestrzeń do ćwiczeń w siłowniach, klubach fitness, szkołach tańca i sztuk walki. Szkoły sztuk walki istniejące przy wszystkich trzech szkołach omówiono w pierwszym rozdziale. Natomiast pierwsza męska siłownia powstała przy SP nr 42 (istnieje do dzisiaj). Następnie otwarto siłownię dla kobiet z aerobikiem Cascata przy SP nr 46 (istniała do 2017 roku). W 2003 roku powstał klub fitness Frsh przy ul. Buraczanej, który działał do 2008 roku. Od 2004 roku funkcjonuje szkoła tańca Step by Step przy SP nr 42. Również w 2004 r. powstał klub fitness Pino przy ul. Lipowej, który działał do 2007 roku. W 2006 roku przez jakiś czas działał klub fitness przy ul. Gałczyńskiego. Wtedy również działalność tam rozpoczął istniejący do dzisiaj klub sportów walki. W 2007 roku przy ul. Małe Karwiny założony został klub fitness i szkoła tańca Jowita (przeniesiony w 2009 r. na ul. Staffa, gdzie działa do dzisiaj). W latach 2007-2008 działała szkoła tańca Alex przy ul. Chwaszczyńskiej, w latach 2010-2014 funkcjonował klub Let’s Dance przy ul. Lipowej, a w latach 2011-2012 klub fitness Personia przy ul. Makuszyńskiego. Od 2013 roku działa duży klub fitness i siłownia Activ przy ul. Gryfa Pomorskiego (obecnie razem z obiektem w SP nr 42 są to jedyne siłownie). W 2014 r. ruszyła szkoła tańca Rock The Pole, a w 2016r. klub fitness Kinesis przy ul. Szefki. Oba miejsce działają do dzisiaj.