WIELKOKACKIE NAZWY CZĘŚĆ 1 – ULICE

Każda społeczność zamieszkująca dany obszar musi określić nazwami poszczególne części zajmowanego przez siebie rejonu. Wynika to z konieczności ustalania lokalizacji danego podmiotu. W najdawniejszych czasach używano głównie nazw dla charakterystycznych obiektów takich jak wzniesienia, lasy, łąki, cieki wodne, siedliska ludzi. Z czasem swoje nazwy uzyskały też ciągi komunikacyjne. Tworzyli je sami mieszkańcy utrwalając w swojej świadomości przez kolejne lata i pokolenia. Oficjalne nazwy ulic na Wielkim Kacku pojawiły się dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym i uwzględniały tradycyjne nazewnictwo miejscowej ludności. System dróg zmieniał się na przestrzeni lat. Przez wiele wieków utrzymywał się ich pierwotny układ, jednak pierwsze znaczące zmiany, wymuszone przez wzrost liczby mieszkańców oraz zbudowanie linii kolejowych, zaszły w dwudziestoleciu międzywojennym. Rozwój budownictwa spowodował kolejne duże modyfikacje w latach 70-tych, 80-tych i 90-tych. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie historii i nazw wszystkich ulic istniejących współcześnie i dawniej na terenie Wielkiego Kacka. Przy tworzeniu pracy wykorzystano literaturę przedmiotu, wspomnienia mieszkańców i uchwały Rady Miasta. Przeanalizowano także wszystkie znane mapy, na których widnieje Wielki Kack wydane począwszy od XVIII wieku.  

ETYMOLOGIA

Etymologia wielkokackich nazw ulic pierwotnie miała charakter topograficzny. Współcześnie taki system nazywania nowych ulic wykorzystywany jest sporadycznie. Tego typu ulice informują o:

• kierunku – Chwaszczyńska, Sopocka, Wiczlińska, Nowowiczlińska, Orłowska, Karwińska, Nowińska, Wschodnia, Obwodowa;
• wyglądzie nazywanego obiektu - Kasztanowa, Lipowa, Wiśniowa, Kręta, Podgórna, Krótka, Mała, Kacze Buki, Zabity Rów, Świni Rów, Święty Rów, Stary Rów, Wilczy Rów;
• pobliskich obiektach - Źródło Marii, Podleśna, Nad Potokiem, Małe Karwiny;
• funkcji miejsca - Starodworcowa, Nowodworcowa, Podwórzowa, Krzemowa.

W latach powojennych i współczesnych powstawały zespoły ulic nazywane tematycznie. Starano się aby w jednej dzielnicy znajdowały się ulice powiązane ze sobą nazwami aby ułatwić orientację w terenie. Powstały wtedy ulice związane z:

• zawodami – Górnicza, Myśliwska;
• tradycjami wsi – Korzenna, Buraczana, Tatarczana, Ziemniaczana, Mleczna, Solna, Chlebowa, Siewna, Żniwna, Orna;
• pisarzami – Tuwima, Makuszyńskiego, Porazińskiej, Brzechwy, Fleszerowej-Muskat, Baczyńskiego, Gałczyńskiego, Iwaszkiewicza, Staffa, Nałkowskiej, Zapolskiej, Gojawiczyńskiej, Konopnickiej, Kruczkowskiego;
• tradycjami kaszubskimi – Zwinisławy, Witosławy, Damroki, Stolemów, Krośniąt, Goska, Borówca, Lesoka, Remusa, Maszopów, Gryfa Pomorskiego;
• miejscowymi zasłużonymi postaciami – Szefki, Siega;
• emocjami – Radosna, Szczęśliwa, Wesoła (motywem nadania dwóch pierwszych nazw było istnienie od lat przedwojennych tej trzeciej nazwy);
•  nawiązujące do nazwy dzielnicy – Kaczeńcowa.

Nadano też pojedyncze nazwy ulic nie związane w jakikolwiek sposób tematycznie ani nie mające uzasadnienia w topografii. Są to ulice:  Kamienna, Żuławska i Wielkopolska.

PIERWOTNY UKŁAD DRÓG

Zachowane mapy Wielkiego Kacka z przełomu XIX i XX wieku odzwierciedlają układ dróg komunikacyjnych istniejących tu od stuleci. Najważniejszą drogą przecinającą Wielki Kack była brukowana szosa Sopot - Wiczlino. Przemierzając trasę od stronę Sopotu pierwszymi odnogami były: niewielka droga do Bernardowa (obecna ul. Wzgórze Bernadowo) oraz po drugiej stronie droga ciągnąca się wzdłuż jeziora (dzisiaj ul. Podleśna). Ważne skrzyżowanie znajdowało się w rejonie dzisiejszej krzyżówki z Nałkowskiej i Starodworcową. Po prawej stronie szosy na terenie obecnych Karwin I znajdowała się brukowana droga na Mały Kack (późniejsza ul. Ziemniaczana, dzisiaj brak śladu), od której odchodziła polna droga na Zawadę i Witomino (późniejsza ul. Tatarczana). Po lewej stronie odbijał natomiast trakt również  rozwidlający się – polna droga do Oliwy (dzisiaj ul. Wesoła) oraz droga łącząca się z trasą na Chwaszczyno przed kościołem (dzisiaj ul. Wschodnia). Kolejne skrzyżowanie znajdowało się w centrum wsi na wiejskim placu. Po lewej stronie biegła wspomniana ważna brukowana droga na Chwaszczyno z odgałęzieniem traktu do Wysokiej (dzisiaj ul Źródło Marii), zaś po prawej stronie dwie polne drogi -  trakt na pastwiska (późniejsza ul. Karwińska, dzisiaj Karwiny II) łącząca się z omówioną wcześniej drogą na Zawadę oraz mniejsza droga łącząca się z Karwińską za potokiem (dzisiaj ul. Małe Karwiny). Dalej w kierunku Wiczlina mieściło się następne skrzyżowanie. Po lewej stronie odchodziła stąd częściowo brukowana droga na pola na Fikakowie (dzisiejsza ul. Lipowa) łącząca się dalej ze wspomnianą wcześniej drogą na Chwaszczyno. Po prawej stronie na terenie obecnych Karwin III znajdowała się brukowana droga do Chwarzna (dzisiaj relikatami są ciąg pieszy między szkołą nr 46 a pętlą Karwiny Tuwima oraz część ulicy Porazińskiej) oraz polna droga przez pastwiska w kierunku Krykulca (dzisiaj okolice ul. Brzechwy i Fleszerowej-Muskat). Dalej od głównego gościńca w lewą stronę odchodziły trzy małoznaczące trakty: dwie drogi w wąwozach – Świni Rów (dzisiaj ul. Myśliwska) łączący się z brukowaną drogą na Fikakowie oraz Zabity Rów (dzisiaj ul. Grórnicza) łączący się z drogą na Chwaszczyno, a także droga na pola na Janiszewo. Następnie szosa biegła w kierunku Wiczlina. Taki system dróg stworzył podwaliny do rozwoju wsi w okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy to większość traktów zyskała swoje nazwy. Do dzisiaj zachowany został układ większości dróg po stronie Wielkiego Kacka. Większość starych dróg zniknęła jednak z krajobrazu po stronie Karwin. Zachowane zostały trzy najważniejsze skrzyżowania na głównym gościńcu. Pierwotny system dróg oraz przebudowany obrazują poniższe schematy:

Rysunek 1 Układ dróg na Wielkim Kacku w 1900 roku, opracowanie własne

Rysunek 2 Układ dróg na Wielkim Kacku w 1935 roku, opracowanie własne

Rysunek 3 Układ dróg na Wielkim Kacku w 2018 roku, kolor czerwony - drogi pierwotne, kolor pomarańczowy - drogi powstałe w II RP, kolor szary - drogi powojenne, opracowanie własne

GŁÓWNE ARTERIE

Sopocka – część dawnej pierwotnej szosy (Sopot – Wiczlino) istniejącej prawdopodobnie od początku istnienia Wielkiego Kacka. Zaczynała się w centrum wsi przy skrzyżowaniu z ulicą Wiczlińską (dalsza część szosy), Źródła Marii i Małe Karwiny. W XIX wieku była już brukowana (kocie łby). Nazwa nadana w dwudziestoleciu międzywojennym. W 1930 roku przecięta wykopem, w którym umieszczono tory kolejowe. Następnie wybudowano wiadukt łączący ponownie dwa odcinki szosy. W 1935 roku na jej odcinku od ul. Źródło Marii do torów kolejowych powstała nowa szosa Chwaszczyno-Orłowo (ul. Orłowska). Ul. Sopocka została wtedy skrócona od Sopotu do skrzyżowania z nową ul. Orłowską i w tej formie istnieje do dzisiaj.

Wiczlińska – część dawnej pierwotnej szosy (Sopot – Wiczlino) funkcjonującej prawdopodobnie od początku istnienia Wielkiego Kacka. Zaczynała się w centrum wsi przy skrzyżowaniu z ulicą Sopocką (dalsza część szosy), Źródła Marii i Karwińskiej. W XIX wieku była już brukowana (kocie łby). Nazwa nadana w dwudziestoleciu międzywojennym. W 1935 roku na jej odcinku od ul. Źródło Marii do okolic obecnej pętli autobusowej powstała nowa szosa Chwaszczyno-Orłowo (ul. Chwaszczyńska). Ul. Wiczlińska została wtedy skrócona od Wiczlina do skrzyżowania z nową ul. Chwaszczyńską. Po 1973 roku po wybudowaniu obwodnicy przecięto ulicę. Wybudowano wtedy nowy odcinek drogi - ul. Nowowiczlińską biegnącą wzdłuż ul. Wiczlińskiej, który przebiegał pod wiaduktem obwodnicy. Obecnie ul. Wiczlińska, na terenie Wielkiego Kacka, jest krótkim odcinkiem od skrzyżowania z ul. Chwaszczyńską i Nowowilczlińską do parkingu przy Tesco. Następny odcinek ulicy zaczyna się za obwodnicą na Dąbrowej i prowadzi do Wiczlina.

Orłowska – część głównej szosy łączącej Orłowo z Chwaszczynem wyłożona czarną kostką bazaltową, wybudowana w 1935 roku w miejscu części odcinka ulicy Sopockiej. Ułatwiła znacznie komunikację z Gdynią i Chwaszczynem. W 1945 roku wysadzono wiadukt nad torami kolejowymi. Odbudowany został w 1947 roku. Pod koniec lat 70-tych rozbudowano ulicę do dwóch nitek drogi i wyasfaltowano ją.  Nazwa zlikwidowana pod koniec lat 80-tych w związku z nadaniem takiej samej nazwy ulicy w Orłowie. Ustalono wtedy nową nazwę - ul. Wielkopolską jako przedłużenie tej ulicy z Małego Kacka. Co ciekawe, mimo zmiany nazwy, występowała nadal na mapach do 1999 roku.

Chwaszczyńska – część głównej szosy łączącej Orłowo z Chwaszczynem wyłożona czarną kostką bazaltową, wybudowana w 1935 roku w miejscu części odcinka ulicy Wiczlińskiej.  Ułatwiła znacznie komunikację z Gdynią i Chwaszczynem. Pod koniec lat 70-tych rozbudowano ulicę do dwóch nitek drogi i wyasfaltowano ją. Obecnie wraz z ul. Wielkopolską stanowi główny dwujezdniowy trakt Wielkiego Kacka.

Wielkopolska – nazwa dawnej ulicy Orłowskiej, obowiązująca od końca lat 80-tych. Historia opisana pod hasłami ul. Sopocka i ul. Orłowska.  Obecnie wraz z ul. Chwaszczyńską stanowi główny dwujezdniowy trakt Wielkiego Kacka.

Obwodowa – bezkolizyjna droga szybkiego ruchu prowadząca od Chyloni do autostrady A1 z węzłem drogowym w Wielkim Kacku. W latach 1973-1977 wybudowano jezdnię wschodnią, a w latach  1978-1984 jezdnię zachodnią. Ul. Obwodowa przecięła część dawnych dróg – ul. Źródło Marii, Starodworcową, Podleśną i Wiczlińską utrudniając znacznie komunikację wewnątrz Wielkiego Kacka. Wybudowane zostały wiadukty tylko dla ul. Lipowej, Chwaszczyńskiej i Nowowiczlińskiej.

Nowowiczlińska – ulica powstała po 1973 roku jako droga objazdowa dla ul. Wiczlińskiej, którą przecięła obwodnica. Przebiega pod wiaduktem obwodnicy i prowadzi na Dąbrowę. Przy ulicy znajduje się od 1984 roku pętla trolejbusowo-autobusowa oraz od 1995 roku centrum handlowe.

PLAC WIEJSKI

Plac, który nie posiadał swojej nazwy znajdował się w centrum wsi. Okres jego powstania jest nieznany. Od połowy XIX wieku na placu znajdowała się kapliczka.  Odchodziły od niego drogi na Chwaszczyno, Wiczlino, Sopot oraz na łąki na Karwinach. Wokół niego lokalizowana była zabudowa z usługami. Pod koniec lat 70-tych XX wieku plac został zlikwidowany na potrzeby budowy nowej dwupasmowej ulicy Chwaszczyńskiej i Orłowskiej. Jego relikty pozostały jednak między dawną szosą (dzisiaj ciąg pieszo-rowerowy) a budynkami na Małych Karwinach. Pod koniec lat 90-tych zlikwidowane zostały i resztki placu, kiedy to wybudowano nowy budynek usługowy (m.in. pizzeria), a na reliktach placu urządzono niewielki parking istniejący do dzisiaj. Jedyną pamiątką po dawnym placu jest zachowana kapliczka św. Rocha.

STARY WIELKI KACK

Nieistniejące nazwy ulic:

Krótka – droga istniała w tym miejscu co najmniej od XVIII wieku. W stronę północną przechodziła w obecną ul. Wesołą i prowadziła do głównego gościńca, w stronę południową do Oliwy. Obecna ulica powstała w dwudziestoleciu międzywojennym. Po wybudowaniu pierwszej linii kolejowej odcięta od ul. Wesołej i szlaku do Oliwy, stąd po skróceniu odcinka zapewne wzięła się jej nazwa. Do 1952 roku łączyła się jednak z nową ulicą Starodworcową (odcinek poniżej dawnego nasypu). Po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni w 1953 roku, w związku z istnieniem takiej samej nazwy ulicy w mieście, przemianowano ją na ul. Małą.

Kasztanowa – droga istniejąca od co najmniej XIX wieku. Nazwa ulicy powstała w dwudziestoleciu międzywojennym. Po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni w 1953 roku, w związku z istnieniem takiej samej nazwy ulicy w mieście, przemianowano ją na ul. Orną. Nazwa pochodzi od rosnących wzdłuż niej drzew.

Wiśniowa – ulica powstała w latach 20-tych XX wieku. Po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni w 1953 roku, w związku z istnieniem takiej samej nazwy ulicy w mieście, przemianowano ją na ul. Żuławską. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od sadu, do którego prowadziła ulica.

Podgórna – ulica powstała w latach 20-tych XX wieku. Po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni w 1953 roku, w związku z istnieniem takiej samej nazwy ulicy w mieście, przemianowano ją na ul. Kamienną. Etymologia topograficzna.

Istniejące nazwy ulic:

Źródło Marii – jedna z najstarszych ulic na terenie Wielkiego Kacka stanowiąca dawniej w początkowym jej odcinku centrum wsi. Droga istniała tu co najmniej od XIV wieku. Wokół niej rozrastała się miejscowość. Jej znaczenie podkreślał fakt, iż droga była brukowana. Nazwa nadana w okresie dwudziestolecia wojennego. Do 1935 roku stanowiła część „odwiecznego” głównego traktu od placu wiejskiego do Chwaszczyna z odnogą w kierunku źródełka i Wysokiej. Prawdopodobnie wcześniej nosiła nazwę ul. Chwaszczyńskiej lub Starochwaszczyńskiej (nazwa dla jej leśnego i nowińskiego odcinka zachowana do dzisiaj). Po 1973 roku ulica została przecięta Obwodnicą Trójmiasta. Od tego momentu składa się z dwóch odcinków niepowiązanych ze sobą. Etymologia topograficzna.

Wesoła – rok powstania nieznany, droga istniała tu co najmniej od XVIII wieku. Nazwa ulicy prawdopodobnie przedwojenna. Powstała na bazie dawnego fragmentu drogi od głównego traktu (dzisiejsza ulica Wielkopolska) w kierunku lasu (dalszy odcinek stanowiła dzisiejsza ul. Mała) i dalej do Oliwy. Straciła na znaczeniu w 1921 roku po odcięciu linią kolejową od dzisiejszej ul. Małej oraz po wybudowaniu ulicy Starodworcowej na nasypie po 1930 roku. W dwudziestoleciu międzywojennym wokół niej rozwijały się jednak boczne uliczki, gdzie powstawały nowe zabudowania. Motywy nadania nazwy nieznane.

Mała – nazwa ulicy nadana w 1953 roku po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni. Wcześniejsza nazwa – ul. Krótka powstała w dwudziestoleciu międzywojennym. Zmiana wynikała z istnienia już takiej samej nazwy ulicy na terenie Gdyni. Droga istniała w tym miejscu co najmniej od XVIII wieku. W stronę północną przechodziła w obecną ul. Wesołą i prowadziła do głównego gościńca, a w stronę południową do Oliwy. Po wybudowaniu pierwszej linii kolejowej odcięta od ul. Wesołej i szlaku do Oliwy. Do 1952 roku łączyła się ul. Starodworcową (odcinek poniżej dawnego nasypu).

Podleśna – rok powstania nieznany, droga istniała tu co najmniej od XIX wieku i rozdzielała jezioro od lasu. Nazwa prawdopodobnie przedwojenna. Etymologia topograficzna.

Wschodnia – rok powstania nieznany, droga istniała tu co najmniej od XIX wieku. Był to wtedy polny trakt łączący główny gościniec przy kapliczce św. Józefa przez pola z ul. Źródło Marii przed kościołem. Być może istniała już w XVII wieku, kiedy w jej rejonie założony został folwark. Nazwa nadana prawdopodobnie w okresie międzywojennym. Wyznacza kierunek od kościoła, w pobliżu którego ma początek.

Starodworcowa – nazwa ulicy powstała po 1930 roku po likwidacji dworca kolejowego i linii kolejowej w tym rejonie. Pierwotnie droga powstała w 1921 roku i prowadziła od głównego traktu do bloków kolejowych i dworca obecną dolną drogą gruntową następnie łącząc się z ul. Krótką. Po likwidacji linii kolejowej wybudowano drogę na jej nasypie tworząc obecną ulicę. Do 1973 roku prowadziła aż do ul. Źródło Marii w pobliże figurki. Później przecięta Obwodnicą.

Nowodworcowa – ulica powstała w 1930 roku jako droga dojazdowa od głównego gościńca do nowego dworca. Częściowo zachowały się oryginalne fragmenty drogi (odcinek brukowany).

Orna – nazwa ulicy nadana w 1953 roku po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni. Wcześniejsza nazwa – ul. Kasztanowa powstała w dwudziestoleciu międzywojennym, a sama droga istniała od co najmniej XIX wieku. Zmiana w nazewnictwie wynikała z istnienia już takiej samej nazwy ulicy na terenie Gdyni.

Żuławska – nazwa ulicy nadana w 1953 roku po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni. Droga i wcześniejsza nazwa – ul. Wiśniowa powstała w latach 20-tych XX wieku. Zmiana wynikała z istnienia już takiej samej nazwy ulicy na terenie Gdyni.

Kamienna – nazwa ulicy nadana w 1953 roku po przyłączeniu Wielkiego Kacka do Gdyni. Droga i wcześniejsza nazwa – ul. Podgórna powstała w latach 20-tych XX wieku. Zmiana wynikała z istnienia już takiej samej nazwy ulicy na terenie Gdyni.

Solna – ulica powstała w latach powojennych przed 1969 rokiem. Nazwą nawiązująca do tradycji dawnej wsi.

Chlebowa – ulica powstała w latach powojennych przed 1969 rokiem. Nazwą nawiązująca do tradycji dawnej wsi.

Siewna – ulica powstała w latach powojennych przed 1969 rokiem. Nazwą nawiązująca do tradycji dawnej wsi.

Kręta – ulica powstała w 1995 roku. Nawiązuje do geometrii drogi.

Kaczeńcowa – ulica powstała w 1995 roku. Nawiązuje do nazwy dawnej wsi i pobliskiej rzeki.

Stolemów – ulica powstała w 1996 roku. Etymologia kaszubska.

Maszopów – ulica powstała w 1996 roku. Etymologia kaszubska.

Remusa – ulica powstała w 1997 roku. Etymologia kaszubska.

Krośniąt – ulica powstała w 1997 roku. Etymologia kaszubska.

Goska – ulica powstała w 1997 roku. Etymologia kaszubska.

Borówca – ulica powstała w 1997 roku. Etymologia kaszubska.

Lesoka – ulica powstała w 2001 roku. Etymologia kaszubska.

Radosna – ulica powstała w 2001 roku na potrzeby nowego budownictwa wielorodzinnego. Nazwa nawiązuje do sąsiedniej ulicy Wesołej.

Szczęśliwa - ulica powstała w 2003 roku. Nazwa nawiązuje do pobliskich ulic – Radosnej i Wesołej.

Siega – ulica powstała w 2003 roku na potrzeby nowego osiedla bloków. Patronem jest ksiądz urzędujący dawniej w wielkokackiej parafii św. Wawrzyńca.

Nad Potokiem – najnowsza ulica na Wielkim Kacku powstała w 2007 roku. Zgodnie z zasadą nadawania nazw kaszubskich wielkokackim ulicom pierwotnie miała to być ul. Żywnika (kaszubskie określenie jednego z wiatrów). W niejasnych okolicznościach ostatecznie przyjęto inną nazwę nawiązującą do sąsiadującego z ulicą potoku. Wybudowana na potrzeby osiedla.

KARWINY

Ulice nieistniejące:

Karwińska - jedna z najstarszych ulic na Karwinach istniejąca co najmniej od XVIII wieku. Nazwa funkcjonowała od dwudziestolecia międzywojennego. Droga na początkowym odcinku z zabudową prowadziła na pastwiska (po kaszubsku karwia – stąd nazwa ulicy) od placu i głównego traktu wsi (Wiczlińska, później Chwaszczyńska) obecną ulicą Zapolskiej przez funkcjonujące dzisiaj boisko piłkarskie, obecny częściowy odcinek ul. Staffa (od budynku z klubem fitness), dalej przez potok (obok dzisiejszych TBS-ów) i w górę obecną ścieżką przy rurach, gdzie następnie łączyła się z drogą na Zawadę (późniejszą Tatarczaną). W 1930 roku droga została przecięta wąwozem kolejowym toteż została skrócona do potoku. W 1985 roku jej początkowy odcinek zmienił nazwę na ul. Zapolskiej, a środkowy odcinek drogi został zlikwidowany na potrzeby budowy boiska. Ostatni fragment drogi został wchłonięty przez ul. Staffa, chociaż nazwa Karwińska na tym odcinku widniała jeszcze na mapach z 1999 roku. Nazwa ulicy nigdy nie została wykreślona ze spisu ulic, a więc teoretycznie istnieje do dzisiaj. Posiada nawet swój kod pocztowy (81-593). Reliktami są odcinki drogi przy pływalni, przy TBSach i przy rurach za torami.

Podwórzowa – jedna z najstarszych ulic na Karwinach. Rok powstania nieznany, nazwa powstała w dwudziestoleciu międzywojennym. W 1985 roku wchłonięta przez ul. Konopnickiej.  Oficjalnie skreślona ze spisu ulic dopiero w 2003 roku uchwałą Rady Miasta. W 2018 roku inna uchwała Rady Miasta pozbawiła jej kategorii drogi gminnej i wyłączyła z użytkowania. Żadne uchwały nie były jednak w stanie ostatecznie wymazać jej z przestrzeni publicznej - do dzisiaj bowiem miejscowa stacja transformatorowa nosi nazwę "Karwiny Podwórzowa".  

Ziemniaczana –  rok powstania nazwy ulicy nieznany. Widnieje na mapach z 1969 roku. Jedna z najstarszych dróg. Powstała na bazie ważnego traktu do Małego Kacka istniejącego co najmniej od XVIII wieku przerwanego w 1930 roku przez budowę linii kolejowej. W 1935 roku jej rolę przejęła nowowybudowana ulica Orłowska. Zaczynała się przy nieistniejącym skrzyżowaniu z główną ulicą (Sopocką, później Orłowską, a dziś Wielkopolską) między  współczesnymi cmentarzem a targowiskiem. Po wybudowaniu linii kolejowej kończyła się przed torami na wysokości ulicy Olgierda po drugiej stronie torów. Zniknęła w pierwszej połowie lat 80-tych w związku z budową osiedla „Karwiny I”. Obecnie brak jakichkolwiek reliktów drogi, choć zachowała się stacja transformatorowa o nazwie "Karwiny Ziemniaczana".

Mleczna – rok powstania ulicy nieznany. Widnieje na mapach z 1969 roku jako krótka uliczka, odnoga od ul. Korzennej. Ulica zniknęła w pierwszej połowie lat 80-tych w związku z budową osiedla „Karwiny I”. Zachowała się stacja transformatorowa o nazwie "Karwiny Mleczna".

Ulice istniejące:

Małe Karwiny - jedna z najstarszych dróg na Karwinach istniejąca co najmniej od XVIII wieku, dawniej znajdowała się w centrum wsi Wielki Kack i łączyła się z ul. Karwińską mostem nad potokiem (zlikwidowanym na początku lat 80-tych). Nazwa funkcjonuje od dwudziestolecia międzywojennego. Miała mniejsze znaczenie niż ul. Karwińska stąd też pewnie określenie „Małe”. Nazwa zachowana mimo likwidacji nazw sąsiednich starych ulic – Karwińskiej i Podwórzowej. Obecnie jest to najkrótsza ulica na Karwinach.

Tatarczana –  rok powstania nazwy ulicy nieznany. Widnieje na mapach z 1969 roku. Jedna z najstarszych dróg. Powstała na bazie traktu do Zawady istniejącego co najmniej od XVIII wieku przerwanego w 1930 roku przez budowę linii kolejowej. Zaczynała się przy skrzyżowaniu z nieistniejącą już ulicą Ziemniaczaną, która biegła od głównej ulicy (Sopocka, później Orłowska, a dziś Wielkopolska). Po wybudowaniu linii kolejowej kończyła się przed torami w okolicy dzisiejszego boiska.  Przebieg ulicy zmieniony i rozbudowany pod koniec lat 70-tych w związku z budową osiedla „Karwiny I”, stąd też brak reliktów dawnej drogi. Nowa ulica została oddana do użytku w 1982 roku.

Buraczana –  rok powstania ulicy nieznany. Widnieje na mapach z 1969 roku jako krótka uliczka. Przebieg ulicy znacznie rozbudowany pod koniec lat 70-tych w związku z budową osiedla „Karwiny I”. Nowa ulica została oddana do użytku w 1982 roku.

Korzenna –  rok powstania ulicy nieznany. Widnieje na mapach z 1969 roku. Przebieg ulicy nieznacznie rozbudowany pod koniec lat 70-tych w związku z budową osiedla „Karwiny I”. Nowa ulica została oddana do użytku w 1982 roku.

Brzechwy – szeroka ulica powstała w 1983 roku na granicy budowanego osiedla „Karwiny III” i planowanego osiedla „Karwiny II” umożliwiająca dojazd do nich. Zastąpiła dawną drogę polną istniejącą od co najmniej XVIII wieku. Patronem ulicy jest pisarz.

Porazińskiej –  ulica powstała w 1983 roku na potrzeby budowanego osiedla „Karwiny III”. Częściowo zbudowana na bazie drogi do Chwarzna istniejącej od co najmniej XVIII wieku (początkowy odcinek drogi nie istnieje, a środkowy jest obecnie ciągiem pieszym od szkoły do pętli). W 2005 roku ulica została wydłużona do nowego prywatnego osiedla w kierunku lasu. W 2018 roku została ponowienie wydłużona do kolejnych nowych bloków znajdujących się w lesie. Patronką ulicy jest pisarka.

Makuszyńskiego –  ulica powstała w 1983 roku na potrzeby budowanego osiedla „Karwiny III”. Przy ulicy znajduje się pętla autobusowa powstała w 1987 roku. Patronem ulicy jest pisarz.

Tuwima –  ulica powstała w 1983 roku na potrzeby budowanego osiedla „Karwiny III”. Patronem ulicy jest pisarz.

Baczyńskiego – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronem ulicy jest pisarz.

Gojawiczyńskiej – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronką ulicy jest pisarka.

Nakłowskiej – szeroka ulica powstała w 1985 roku na granicy budowanych osiedli „Karwiny I” i „Karwiny II” umożliwiająca dojazd do nich i prowadząca do lasu, a dalej leśną drogą do Krykulca, Zawady i Małego Kacka. Powstała na bazie wiejskiej gruntowej i brukowanej drogi wytyczonej po 1930 roku w  miejscu istniejącej w latach 1921-1930 linii kolejowej. Patronką ulicy jest pisarka.

Iwaszkiewicza – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronem ulicy jest pisarz. Pierwotna robocza nazwa tej ulicy to Widokowa - do dzisiaj funkcjonuje pod tą nazwą miejscowa stacja transformatorowa.

Staffa – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Wchłonęła częściowo istniejącą tu wcześniej ulicę Karwińską. Patronem ulicy jest pisarz.

Zapolskiej – nazwa ulicy nadana w 1985 roku. Wcześniej, od lat przedwojennych nosiła nazwę Karwińska. Jedna z pierwszych dróg na Karwinach. Patronką ulicy jest pisarka.

Kruczkowskiego – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronem ulicy jest pisarz – do 2017 roku komunistyczny działacz Leon, a od tego roku niepodległościowy działacz Kazimierz.

Gałczyńskiego – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronem ulicy jest pisarz. Pierwotna robocza nazwa tej ulicy to Skrajna - do dzisiaj funkcjonuje pod tą nazwą miejscowa stacja transformatorowa.

Konopnickiej – ulica powstała w 1985 roku na potrzeby budowanego osiedla  „Karwiny II”. Patronką ulicy jest pisarka.

Fleszarowej-Muskat – krótka ulica powstała w 1993 roku  na potrzeby nowobudowanych bloków prywatnego dewelopera na Karwinach III. Jest to najmłodsza ulica na Karwinach, choć w jej miejscu od co najmniej XVIII istniała polna droga w kierunku Krykulca. Patronką ulicy jest pisarka.

FIKAKOWO

Nieistniejące nazwy ulic:

Zabity Rów – dawne określenie ulicy Górniczej. Droga polna wytyczona w wąwozie, który powstał w wyniku oddziaływań atmosferycznych (spływająca woda). Widoczna na mapach z XVIII wieku. Po wojnie zmieniono nazwę na ul. Górniczą.

Świni Rów – dawne określenie ulicy Myśliwskiej. Droga polna wytyczona w wąwozie, który powstał w wyniku oddziaływań atmosferycznych (spływająca woda). Widoczna na mapach z XIX wieku. Po wojnie zmieniono nazwę na ul. Myśliwską. Nazwa pochodzi od świń, które sprowadzano tą drogą od funkcjonującej tu świniarni do głównej szosy.

Stary Rów – inne dawne określenie ul. Myśliwskiej zapewne powstałe, gdy nazwa Świni Rów zatarła się już w pamięci mieszkańców.

Wilczy Rów – dawna nazwa nieokreślonej drogi na Fikakowie. Być może była ta inna nazwa Świniego Rówu lub Zabitego Rówu, pradawne określenie ul. Lipowej lub jednego z dwóch istniejących zejść z Fikakowa do ul. Źródła Marii. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od wilków, które niegdyś spotkano w tym miejscu.

Święty Rów – dawna nazwa nieokreślonej drogi na Fikakowie. Prawdopodobnie inna nazwa dla Świniego Rowu po 1887 roku, kiedy na rozwidleniu Rowu i ul. Lipowej postawiony został krzyż. Alternatywnie wcześniejsza nazwa ul. Lipowej.

Istniejące nazwy ulic:

Lipowa – droga istniejąca od co najmniej XVIII wieku. Swój początek miała przy głównym trakcie (szosa Sopot-Wiczlino). Była wtedy brukowana do skrzyżowania z dzisiejszą ul. Myśliwską, gdzie od 1887 roku stoi krzyż. Dalej jako droga polna ciągnęła się przez całe Fikakowo i łączyła z ul. Starochwaszczyńską do Chwaszczyna. Nazwa przedwojenna. W 1991 roku po wybudowaniu ul. Gryfa Pomorskiego początkowy odcinek drogi został zlikwidowany, a pozostała część wyasfaltowana. Obecnie początek ulicy nie krzyżuje się ani nie łączy z żadną inną ulicą. Nazwa pochodzi od Lipusza - lipowego gaju, do którego prowadziła ulica.

Myśliwska – droga istniejąca od co najmniej XIX wieku pod nazwami Świni Rów i Stary Rów. Wytyczona jako droga polna w wyniku oddziaływań atmosferycznych (opadająca woda spowodowała powstanie wąwozu). W 1887 r. na skrzyżowaniu z ul. Lipową ustanowiono krzyż, którego następca stoi do dzisiaj. Po wojnie nadano obecną nazwę. Rozbudowana na początku lat 90-tych na potrzeby nowych blokowisk. Motywy nadania nazwy nieznane.

Górnicza – droga istniejąca od co najmniej XVIII wieku pod nazwą Zabity Rów. Wytyczona jako droga polna w wyniku oddziaływań atmosferycznych (opadająca woda spowodowała powstanie wąwozu). Początkowa miała bardzo małe znaczenie. Po wojnie nadano obecną nazwę. Rozbudowana na początku lat 90-tych na potrzeby nowych blokowisk. Motywy nadania nazwy nieznane.

Gryfa Pomorskiego – ulica powstała w 1991 roku jako główna droga dojazdowa do nowobudowanych osiedli. Upamiętnia kaszubską tajną organizację wojskową.

Witosławy – ulica powstała w 1996 roku na potrzeby nowego blokowiska. Upamiętnia kaszubską księżniczkę.

Zwinisławy – ulica powstała w 1996 roku na potrzeby nowego blokowiska. Upamiętnia kaszubską księżniczkę.

Damroki – ulica powstała w 1996 roku na potrzeby nowego blokowiska. Upamiętnia kaszubską księżniczkę.

Szefki – ulica powstała w 2001 roku na potrzeby nowego blokowiska. Upamiętnia wielkokackiego nauczyciela i działacza kaszubskiego.

NOWINY, KACZE BUKI

Ulice nieistniejące:

Nowińska – rok wytyczenia drogi nieznany (prawdopodobnie XIX wiek). Ulica nazwana w dwudziestoleciu międzywojennym. Jej nazwa nie widnieje na żadnej z powojennych map Gdyni, gdzie przedstawiana jest jako odnoga ul. Chwaszczyńskiej Pod koniec lat 70-tych została zlikwidowana, a w jej miejscu powstały zakłady przemysłowe m.in. Polifarb. Nazwa pochodzi od przyściółka Nowiny.

Ulice istniejące:

Starochwaszczyńska – dawniej główny brukowany trakt łączący Wielki Kack z Chwaszczynem. Jedna z pierwszych dróg na Wielkim Kacku istniejąca co najmniej od XVIII wieku, a prawdopodobnie powstała już przed XIV wiekiem. Na skrzyżowaniu tej drogi i szosy Wiczlino – Sopot powstało centrum wsi. W dwudziestoleciu międzywojennym początkowy odcinek nazwany ul. Źródło Marii. Starochwaszczyńską określano wtedy już tylko odcinek leśny i znajdujący się na Nowinach. Znaczenie drogi spadło po 1935 roku, kiedy wybudowano nowoczesną nową drogę na Chwaszczyno (obecna ul. Chwaszczyńska). W związku z koniecznością rozróżnienia dawnego szlaku od nowego nadano nazwę Starochwaszczyńska. Być może wcześniej nazywano tę ulicę po prostu Chwaszczyńską. W 2012 roku w związku z rozbudową Kaczych Buków uporządkowano kwestię przebiegu ulicy w rejonie tego osiedla. Na Wielkim Kacku ulica bierze początek za Obwodnicą, następnie biegnie leśną drogą (odcinek zamknięty dla samochodów) i wychodzi na dawnych Nowinach i dalej przez Kacze Buki prowadzi do Chwaszczyna.

Krzemowa – nazwa nadana w 2003 roku w związku z oddaniem do użytku budynku straży pożarnej znajdującej się przy tej ulicy. Droga istniała już wcześniej od czasów budowy Polifarbu (początek lat 80-tych). Była to wtedy jednak odnoga ul. Chwaszczyńskiej. Nazwa nawiązywać ma do przemysłowego charakteru tej części dzielnicy.

Kacze Buki – nazwa kilku odcinków dróg na Kaczych Bukach nadana oficjalnie w 2012 roku. Wcześniej odcinki te nosiły nazwę ul. Starochwaszczyńskiej.

LEŚNE TRAKTY

Większość leśnych traktów nie posiada nazw własnych. Występują tylko 4 wyjątki: 

Starochwaszczyńska - opisana wcześniej

Aleja Daglezjowa - rok powstania nieznany, jedna z leśnych dróg łącząca Źródło Marii z wiaduktem na ul. Lipowej. Wzdłuż traktu rosną tytułowe daglezje.

Długi Grunt - rok powstania nieznany, widnieje na XIX wiecznych mapach. Prowadzi od ul. Sopockiej do Gołębiewa.

Długa Linia - rok powstania nieznany, widnieje na mapach z okresu międzywojennego. Prowadzi od ul. Spacerowej do Gołębiewa.

Ceglanka - rok powstania nieznany, droga biegnąca wzdłuż Obwodnicy Trójmiasta łączy Gołębiewo z ul. Spacerową.

BIBLIOGRAFIA

·         Z. Żywicka, Z dziejów Wielkiego Kacka, Gdańsk 2005

·         T. Rembalski, D, Małszycki, Wielki Kack: dzieje kaszubskiej wsi, Gdynia 2011

·         Uchwały Rady Miasta Gdyni

·         Archiwalne mapy

·         Badania własne