POJAWIAJĄCE SIĘ I ZNIKAJĄCE BIZNESY

 

Postęp technologiczny jest tak szybki, że w różnych jego etapach pojawiają się pewnego rodzaju usługi publiczne, które po pewnym czasie przestają być potrzebne i znikają. Takie zjawisko można też zaobserwować na obszarze Wielkiego Kacka i Karwin. Niniejszy artykuł opisuje historię usług, które znikają bądź już zniknęły z ulic dzielnicy – wypożyczalnie video, kafejki internetowe, automaty telefoniczne, kioski i inne. Przez lata były one ważną częścią życia, obecnie stają się częścią historii Wielkiego Kacka i Karwin. Sentymentalne opracowanie wzbogacono zdjęciami.

Wypożyczalnie Video

Po transformacji ustrojowej w 1989 roku do Polski zaczęły docierać masowo zachodnie filmy. Upowszechnił się też magnetowid umożliwiający oglądanie filmów w domu. Pierwsze wypożyczalnie filmów Video, a w późniejszych czasach także DVD powstawały na początku lat 90-tych. Jedno takie miejsce pod nazwą ABB otworzyło się w pawilonach przy ul. Brzechwy, drugie przy barze Mrówka. Pod koniec lat 90-tych kolejna wypożyczalnia powstała w przyziemiu bloku deweloperskiego przy ul. Makuszyńskiego. Rynek wypożyczalni zrewolucjonizował jednak lokal Video-Max powstały na początku pierwszej dekady XXI wieku w budynku usługowym przy ul. Brzechwy 11. Ta wypożyczalnia była znacznie większa niż konkurencyjne, posiadała bogatą kolekcję filmów, była nowoczesna i wyświetlano tam na telewizorach zwiastuny filmów. Później powstała jeszcze wypożyczalnia na Fikakowie w przyziemiu bloku deweloperskiego przy ul. Gryfa Pomorskiego. W szczytowym momencie było więc 5 takich punktów. W następnych latach wypożyczalnie zaczęły się jednak likwidować. Niedługo po otwarciu Video-Max zamknięto lokal przy ul. Makuszyńskiego. Na początku drugiej dekady XXI wieku najpierw przyszedł czas na wypożyczalnię przy Mrówce (2010), a później na najstarszą wypożyczalnię przy ul. Brzechwy (2011). Video-Max przeniósł się z kolei, najpierw w 2009 roku, do mniejszego lokalu w pawilonach przy ul. Brzechwy, a później, w 2011 roku do mało eksponowanego budynku OPEC przy ul. Gałczyńskiego.  Niestety, także i to miejsce zniknęło w 2012 roku. Jak ostatni padł lokal na Fikakowie – w 2013 roku.  Była to też jedna z ostatnich wypożyczalni w Gdyni, obecnie w całym mieście funkcjonuje tylko jedno takie miejsce.  Przyczyną takiego stanu rzeczy jest rozwój platform internetowych, w których można oglądać filmy lub pobierać je na komputer (co nie zawsze jest legalne).

Kafejki internetowe

Pod koniec lat 90-tych XX wieku do naszego społeczeństwa zaczął wkraczać Internet. Początkowo nie każdy mógł sobie pozwolić na korzystanie z Internetu w domu. W związku z tym na początku pierwszej dekady XXI wieku otwierano lokale, w których można było skorzystać z Internetu lub też spędzić czas ze znajomymi grając w gry komputerowe. Pierwszym takim miejscem na Karwinach była kawiarnia internetowa Lara. Otwarta została 14.06.2001 roku pod adresem Makuszyńskiego 20/5. Lokal oferował kawiarnię, salę gier telewizyjnych oraz czytelnię z wydzielonym Internetem i drukarką. Dwa lata później pojawiły się 2 podobne miejsca. W przyziemiu kamienicy przy ul. Starodworcowej (wejście od ul. Wielkopolskiej)  powstał Net Caffe, a w przyziemiu bloku TBS przy ul. Nałkowskiej pizzeria Laola z wydzieloną częścią z komputerami i Internetem.  Przejściowo niewielkie kawiarenki działały też w innych miejscach np. Meduza przy ul. Lipowej w 2008 roku. Jednak wraz z upowszechnianiem się domowego Internetu popularność kafejek zaczęła spadać. W 2007 roku zamknięta została Lara, w 2010 Net Caffe, a w 2014 zniknęły ostatnie komputery z pizzerii Laola. Czasy prosperity tego biznesu były więc bardzo krótkie. Obecnie w całej Gdyni działa tylko jedna kafejka. Powszechny dostęp do Internetu w domach i w telefonach komórkowych sprawia, że prowadzenie takiego biznesu jest już nieopłacalne.

Automaty telefoniczne

W czasach, gdy nie każdy mógł sobie pozwolić na aparat telefoniczny w domu, a o telefonach komórkowych nikt jeszcze nie słyszał sporą rolę pełniły publiczne automaty, najpierw na monety, później na żetony, a na końcu na karty magnetyczne.  Pierwsze automaty telefoniczne pojawiły się w latach 60-tych XX wieku. Taki automat stanął przy poczcie mieszczącej się w dawnej piekarni Kopickich (dzisiaj budynek z pizzerią Tino). W latach 70-tych poczta przeniosła się na drugą stronę szosy do budynku przy ul. Źródło Marii 4. Na tym budynku również zainstalowano automat. Na osiedlu Karwiny pierwsze takie miejsce pojawiło się na początku lat 80-tych przy budynku spółdzielni mieszkaniowej. W latach 90-tych budki telefoniczne i automaty z daszkami wyrastały jak grzyby po deszczu – pojawiły się m.in. w następujących lokalizacjach: pawilon handlowy przy ul. Brzechwy, budynek poczty przy ul. Chwaszczyńskiej 22, obok supersamu przy ul. Tuwima, przy skrzyżowaniu ul. Staffa z ul. Kruczkowskiego, przy sklepie spożywczym przy ul. Myśliwska 27, przy szkole nr 20 przy ul. Starodworcowej, przy stacji Shell (od 2000 roku), przy centrum handlowym Euromarket (później Tesco) oraz przede wszystkim przy ul. Chwaszczyńskiej przy budynku TP SA (3 budki). Największą popularnością automaty telefoniczne cieszyły się w okolicy 2000 roku. Jednak gwałtowny rozwój telefonii komórkowej sprawił, że pod koniec pierwszej dekady XXI wieku automaty telefoniczne zaczęły masowo znikać. W 2011 roku automaty były już dostępne tylko przy sklepie przy ul. Myśliwskiej, przy dawnej poczcie przy ul. Źrodło Marii, w Tesco oraz 2 wolnostojące budki przy dawnym budynku TP SA. Wszystkie zostały zlikwidowane w 2012 roku. Obecnie powszechny dostęp do telefonii komórkowej nie tylko wykończył rynek automatów, ale również stacjonarne aparaty domowe są coraz rzadziej spotykane.

Kioski wolnostojące

Przez wiele lat zakup codziennej prasy był wręcz koniecznością, gdyż głównie w gazecie społeczeństwo mogło znaleźć praktyczne informacje takie jak ogłoszenia, repertuary, program telewizyjny i oczywiście wiadomości. Pierwszy kiosk z prasą stanął przy głównej szosie przed skrzyżowaniem z ul. Źródło Marii. Z tym kioskiem związana jest pewna historia. Na początku lat 70-tych zdarzył się tu wypadek, kiedy to autobus PKS uderzył w kiosk strącając go do rzeki. Po tym wydarzeniu punkt ustawiono dalej od szosy przed budynek poczty. Zniknął on jednak pod koniec lat 70-tych w związku z budową nowej nitki ul. Chwaszczyńskiej. W latach 80-tych kiosk stanął po drugiej strony szosy obok dawnego placu wiejskiego. W późniejszym okresie kioski powstawały w różnych miejscach Karwin – przy pętli przy ul. Tuwima, przy ul. Staffa i przy ul. Korzennej. W 1994 roku klasyczny kiosk stanął w pasażu centrum handlowego Euromarket, a pod koniec lat 90-tych na wysokości przystanków Źródło Marii oraz Buraczana w kierunku centrum. Dawało to liczbę 7 kiosków, w których prasę sprzedawano przez okienko. W pierwszej dekadzie XXI wieku zaczął się jednak odwrót. Najpierw zniknęły kioski przy ul. Staffa i Korzennej, następnie - w 2006 roku - najstarszy kiosk przy skrzyżowaniu ul. Chwaszczyńskiej i ul. Zapolskiej. Kiosk w Euromarkecie został zastąpiony salonem prasowym w Tesco w 2005 roku. Ok. 2010 roku zamknął się kiosk przy przystanku Źródło Marii, w 2012 roku zniknął kiosk przy przystanku Buraczana, a w 2014 roku ostatni kiosk przy ul. Tuwima. W całej Gdyni zachowało się jeszcze kilkanaście takich punktów. Klasycznych kiosków w Wielkim Kacku i na Karwinach już nie ma, co z nie znaczy, że punkty z prasą zniknęły całkowicie. Nadal działają 3 kioski posiadające wejście do lokalu (działający już 36 lat przy ul. Brzechwy, przy ul. Staffa i przy ul. Korzennej na rynku). Asortyment jest identyczny co w klasycznych kioskach, a lokale bardzo małe, w środku mieści się maksymalnie 2 klientów. Dodatkowo w pasażu Leroy Merlin działa salon prasowy. Dzisiaj prasę często zastępuje Internet, ponadto gazety można obecnie kupić także w niektórych sklepach ogólnospożywczych stąd też spadająca popularność kiosków.

Warto też dodać, że w wolnostojących budkach z okienkami sprzedażowymi działały też inne biznesy niż prasa. W latach 60-tych i 70-tych przy ul. Starodworcowej działał kiosk spożywczy. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych przy dawnym wiejskim placu działała budka z lodami. Pod koniec lat 80-tych przy skrzyżowaniu ul. Brzechwy z ul. Chwaszczyńską ustawiono budkę z warzywami, która funkcjonowała tam do 2015 roku, po czym przeniosła się do lokalu. Obok stała też budka z pieczywem (od 2004 do 2015 roku). Podobna piekarnia działała w 2017 roku w dawnym kiosku przy przystanku Źródło Marii, a później krótko sprzedawano tam owoce sezonowe.  Chwilowo handlowano także kurczakami z rożna na początku lat 90-tych (ul. Brzechwy, ul. Korzenna) oraz daniami typu Fast food (w 2019 roku obok Mrówki). Od 2018 roku na rynku przy ul. Korzennej stoi budka z pieczywem. Jest to obecnie jedyny tego typu lokal w dzielnicy.

Postoje taxi

Postoje taksówek zorganizowano w 5 miejscach – przy pętli przy ul. Tuwima, przy ul. Brzechwy, przy ul. Chwaszczyńskiej (przy skrzyżowaniu z ul. Źródło Marii), przy ul. Wielkopolskiej (przy skrzyżowaniu z ul. Nowodworcową) oraz przy centrum handlowym przy ul. Nowowiczlińskiej (Euromarket/Tesco). Do dzisiaj aktywny jest wyłącznie postój przy ul. Brzechwy choć cieszy się już niewielką popularnością. Postoje taksówek przegrywają z tańszymi taksówkami na telefon, internet oraz w aplikacjach.  

Publiczne studnie

Przy ul. Nałkowskiej do 2015 roku dostępna była miejska studnia publiczna nr 20a. Wykorzystywana była głównie podczas Lanego Poniedziałku. Z nieznanych powodów została jednak zlikwidowana. Podobną studnię można jednak oglądać na terenie prywatnej posesji przy ul. Korzennej.

Drobne zakłady usługowe

Z przestrzeni dzielnicy znikają też usługi, które kiedyś były niezbędne, a dzisiaj tracą na popularności.  Do takich usług należy m.in. fotograf czy szewc. Zakład fotograficzny na Karwinach powstał po 1986 roku w pawilonach przy ul. Brzechwy. Przez wiele lat był to jedyny tego typu zakład usługowy w okolicy. W 2020 roku został jednak przeniesiony na Dąbrowę. Zakłady szewskie były 3. Najbardziej znany działał w wieżowcu przy ul. Chwaszczyńskiej, później przeniósł się do wieżowca przy ul. Brzechwy. Ostatnie lata działał w budynku przy ul. Korzennej. Niestety szewc zmarł w 2019 roku. Zakład szewski działał też przy ul. Myśliwskiej na Fikakowie w pierwszej dekadzie XXI wieku. Po krótkiej przerwie w działalności nadal jeszcze działa kultowy zakład w domu przy ul. Nałkowskiej. Usługi szewskie są dostępne także w zakładzie rzemieślniczym w centrum handlowym przy ul. Nowowiczlińskiej. Zanikają powoli też inne usługi takie jak np. ksero (dawniej w zakładzie fotograficznym przy ul. Brzechwy, w wypożyczalni video obok Mrówki przy ul. Wielkopolskiej, czy na rynku na Korzennej, obecnie dostępne są tylko w sklepie papierniczym przy Fikakowie) oraz magiel (dawniej dostępne w niektórych piwnicach w blokach np. przy ul. Kruczkowskiego, przy ul. Buraczanej i ul. Makuszyńskiego, w lokalu obok Mrówki, w sklepie odzieżowym na Fikakowie, w kiosku przy ul. Brzechwy, obecnie tylko w sklepie gospodarczym na rynku przy ul. Korzennej).  Wciąż jeszcze działa złotnik i zegarmistrz przy ul. Brzechwy.

Mimo spadku popularności wysyłania listów na rzecz innych szybszych form komunikacji (telefon, Internet) wciąż jeszcze istnieje instytucja wolnostojących skrzynek pocztowych. Dawniej było ich więcej (m.in. przy ul. Staffa, czy przy ul. Nowodworcowej) jednak nadal można je spotkać w 4 lokalizacjach: przy pętli przy ul. Tuwima, na rynku przy ul. Korzennej, przy sklepie przy ul. Źródło Marii oraz przy szkole przy ul. Starodworcowej). 4 kolejne skrzynki znajdują się też przy wszystkich 4 placówkach pocztowych na Karwinach i w Wielkim Kacku.